مهندسی صنایع غذایی به‌عنوان یکی از گرایش‌های حوزه مهندسی، به بررسی چگونگی بهینه‌سازی فرآیندهای تولید، فرآوری و بسته‌بندی محصولات غذایی در سطح کارخانجات و صنایع مختلف می‌پردازد. با پیشرفت صنایع غذایی در جهان، گرایش های صنایع غذایی اهمیت بسیار زیادی پیدا کرده است.
به همین دلیل در این مقاله، به معرفی گرایش‌های مهندسی صنایع غذایی و بررسی بازار کار و فرصت‌های شغلی در این رشته پرداخته خواهد شد. همچنین بررسی ویژگی‌های فردی و تخصص‌های موردنیاز در این حرفه و شرح وظایف مهندس صنایع غذایی، از دیگر مواردی هستند که در این مطلب به آن‌ها پرداخته خواهد شد.
معرفی رشته مهندسی صنایع غذایی
مهندسی صنایع غذایی یکی از حوزه‌های مهم مهندسی است که در آن به مطالعه و بررسی موضوعاتی مانند بهینه‌سازی فرآیندهای تولید، بسته‌بندی محصولات غذایی، ایجاد شبکه‌های توزیع و ارتقای کیفیت محصولات پرداخته می‌شود.
درنتیجه متخصصان گرایش های صنایع غذایی با انجام اقداماتی مانند بررسی روش‌های تولیدی بهینه، کاهش هزینه تولید، بهبود کیفیت محصولات، کاهش ضایعات و بهینه‌سازی فرآیندهای نگهداری و انبارداری محصولات فرآوری شده، به توسعه صنعت غذایی در کشور کمک می‌کنند. برای مشاهده فرصت‌های استخدامی رشته صنایع غذایی در شرکت‌های بزرگ و معتبر، به آدرس زیر مراجعه کنید:
https://jobvision.ir/jobs/category/food-in-all-cities-of-tehran
در رشته مهندسی صنایع غذایی، دانشجویان با موضوعاتی مانند انواع مواد غذایی، عملیات فرآیند تولید، اصول فرآوری، بسته‌بندی، نگهداری و توزیع محصولات غذایی آشنا می‌شوند. دانشجویان در این حوزه با یادگیری روش‌های بهینه‌سازی فرآیندها، راه‌حل‌هایی برای کاهش ضایعات و تولید پسماندهای کمتر در فرآیند تولید، بهبود کیفیت محصولات، طراحی سیستم‌های بهینه انتقال محصولات و کاهش هزینه‌های تولیدی در زنجیره تولید و توزیع را ارائه می‌دهند.
در ایران امکان ادامه تحصیل در حوزه صنایع غذایی از دو مسیر وجود دارد. داوطلبان گروه فنی و مهندسی می‌توانند با شرکت در گروه آزمایشی مهندسی شیمی در کنکور کارشناسی ارشد، نسبت به انتخاب رشته صنایع غذایی اقدام کنند.
همچنین داوطلبان با شرکت در کنکور ارشد علوم و مهندسی صنایع غذایی از گروه کشاورزی و منابع طبیعی، می‌توانند نسبت به انتخاب گرایش های صنایع غذایی در مقطع کارشناسی ارشد اقدام کنند. در ادامه این مقاله، به معرفی گرایش های صنایع غذایی و بازار کار این رشته خواهیم پرداخت.
معرفی گرایش های صنایع غذایی
گرایش های ارشد رشته علوم و مهندسی صنایع غذایی در ایران شامل فناوری مواد غذایی، زیست‌فناوری مواد غذایی، شیمی مواد غذایی و صنایع غذایی است. خوب است بدانید که امکان ادامه تحصیل در هریک از گرایش‌های مورداشاره در بالا، در دوره دکتری مهندسی صنایع غذایی در ایران وجود دارد.
چنانچه قصد ادامه تحصیل در این حوزه را دارید، می‌توانید با تهیه درسنامه جامع صنایع غذایی، به مطالعه مباحث مرتبط با کنکور ارشد و دکتری در این حوزه اقدام کنید.
همچنین از گرایش های صنایع غذایی در بازار کار می‌توان به حوزه‌های کاری مهندسی تولید، کنترل کیفیت و استانداردهای غذایی، مهندسی نگهداری و بسته‌بندی، کارشناس تحقیق و توسعه، مدیریت زنجیره تامین غذایی و ایمنی غذایی اشاره کرد.
حقیقت این است که رشته صنایع غذایی دارای بازار کار بسیار گسترده‌ای است. به شکلی که هر فردی با توجه به ویژگی‌های شغلی و تخصص‌های موردنیاز، می‌تواند در صنعت غذایی و در تمام مراحل زنجیره تولید مشغول به کار شود.
رشته صنایع غذایی چشم‌انداز روشنی دارد و شاغلان این حوزه به بهبود و کاهش هزینه فرآیندها، ایجاد کسب‌وکارهای پویا، طراحی روش‌های نوین بهره‌وری و تحقیق و توسعه در صنعت غذایی می‌پردازند. در ادامه، به معرفی هریک از گرایش های صنایع غذایی در بازار کار خواهیم پرداخت.
مهندسی تولید
گرایش مهندسی تولید یکی از گرایش های صنایع غذایی است که به بهبود فرآیند تولید، حجم و کیفیت محصولات و ارتقای بهره‌وری در استفاده از منابع صنعتی توجه دارد. به‌عنوان‌مثال کاهش هزینه‌های تولیدی، کاهش هدررفت‌های مواد اولیه، بهبود بازده فرآیندها و افزایش سرعت تولید ازجمله دغدغه‌های اصلی در این گرایش از رشته صنایع غذایی است.
گرایش کنترل کیفیت
بررسی روش‌های بهبود کیفیت محصولات و نظارت بر اجرای فرآیندها متناسب با استانداردهای جهانی، ازجمله عمده مسائلی هستند که کارشناسان در گرایش کنترل کیفیت مواد غذایی به آن توجه دارند.
این کارشناسان در حوزه تهیه استانداردهای جدید، پژوهش و توسعه صنعتی و کنترل کیفی مواد غذایی فعالیت دارند. همچنین تضمین سلامت غذاها با در نظرگیری استفاده از فناوری، اصول بهداشتی و ایمنی مواد غذایی، از دیگر اقدامات متخصصان حوزه کنترل کیفیت است.
مهندسی نگهداری و بسته‌بندی
در حوزه نگهداری و بسته‌بندی، مواردی مانند اصول و مفاهیم طراحی و ساخت مواد بسته‌بندی، روش‌های بهینه‌سازی آن‌ها و تاثیر آن به‌عنوان یک عامل حفاظتی بر کیفیت محصولات و طول عمر آن‌ها، موردبررسی قرار می‌گیرند.
هدف از پژوهش‌های انجام‌شده در این زمینه، افزایش زمان نگهداری و طول عمر مواد غذایی با استفاده از فناوری‌های جدید و توسعه سیستم‌های بسته‌بندی مناسب است.
مدیریت زنجیره تامین مواد غذایی
در گرایش مدیریت زنجیره تامین مواد غذایی، مسائلی مانند سازمان‌دهی و مدیریت کامل فرآیندهای تولید و توزیع محصول شامل فرآیندهای فروش و بازاریابی، حمل‌ونقل و ایجاد فضای کسب‌وکار مطمئن، موردبررسی قرار می‌گیرند. در حقیقت مدیریت زنجیره تامین را می‌توان ایجاد سیستم‌های اطلاعاتی یکپارچه‌ای دانست که نظارت و کنترل صنعت غذایی را امکان‌پذیر می‌کند.
ایمنی غذایی
در گرایش ایمنی غذایی، موضوعاتی مانند مدیریت ایمنی و سلامت غذایی در تمام فرآیندهای تولید، فرآوری و بسته‌بندی محصولات، بهینه‌سازی مصرف مواد غذایی، کاهش اثرات جانبی تولید بر محیط‌زیست و نظارت بر اطلاعات منتشرشده در بسته‌بندی محصولات، موردبررسی قرار می‌گیرند. به شکلی که این موارد، در برنامه‌ریزی رشته صنایع غذایی و رعایت سلامت و ایمنی مصرف‌کنندگان غذا مطرح می‌شوند.
شرایط استخدام مهندس صنایع غذایی
برای استخدام شدن در یکی از گرایش های صنایع غذایی، داشتن مدرک کارشناسی یا کارشناسی ارشد در رشته مهندسی صنایع غذایی یا یکی از رشته‌های مرتبط با آن ضروری است. از دیگر مواردی که در شرایط استخدام مهندس صنایع غذایی در نظر گرفته می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تجربه کاری در رابطه با مراحل تولید، فرآوری و بسته‌بندی محصولات غذایی
- آشنایی با فرآیندهای کنترل کیفی مواد غذایی و نظارت بر عملکرد تجهیزات صنعتی
- توانایی حل مسئله و برنامه‌ریزی در هماهنگی با افراد مختلف درون‌سازمانی
- داشتن دانش پایه درزمینه شیمی، زیست‌شناسی و اصول تغذیه
- آشنایی با روش‌های تحلیل داده‌ها و استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی
شرح وظایف شغل مهندس صنایع غذایی
فارغ‌التحصیلان دکتری یا کارشناسی ارشد مهندسی صنایع غذایی می‌توانند با توجه به گرایش تحصیلی خود، به شکل تخصصی در بازار کار به ایفای نقش بپردازند. در ادامه، به برخی از وظایف و مسئولیت‌های کلی در این حوزه اشاره خواهیم کرد:
- ارزیابی و بهبود فرآیندهای تولیدی شامل تحلیل و بهبود روش‌های تولید، تعیین روش‌های بهینه برای بهبود کارایی و کاهش هزینه‌ها، تبدیل فرآیندهای دستی به فرآیندهای خودکار و طراحی و بهینه‌سازی سیستم‌های عملیاتی
- طراحی و اجرای طرح‌های کنترل کیفی
- انجام آزمایش‌های فیزیکی و شیمیایی روی محصولات و بررسی مراحل تولید در سازمان
- برنامه‌ریزی تولید، کنترل موجودی، طراحی و بهینه‌سازی خطوط تولید، طراحی و بهینه‌سازی فرآیندهای خط تولید برای افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها
- تحلیل داده‌های مرتبط با تولید، فرآیند و کنترل کیفیت با استفاده از روش‌های مختلف
- مدیریت پروژه‌های تولید و بسته‌بندی محصولات و ایجاد روش‌هایی برای به حداقل رساندن خطرهای محتمل در طول این فرآیندها
بازار کار و حقوق مهندس صنایع غذایی
بازار کار مهندس صنایع غذایی در ایران به دلایل مختلف از ظرفیت‌های بالایی برای جذب و استخدام نیروهای کاری برخوردار است. مواردی مانند تولید گسترده، تنوع در محصولات غذایی در ایران و نیاز به بهره‌وری بیشتر در فرآیندهای تولید، بسته‌بندی و توزیع این محصولات، جزء دلایلی هستند که به ایجاد فرصت‌های استخدامی متعدد در گرایش های صنایع غذایی در ایران کمک کرده‌اند.
ازآنجایی‌که این حوزه فعالیت در حال رشد و توسعه است، نیاز به استخدام متخصصان و دانش‌آموختگان این رشته بیشتر شده است. مهندسان صنایع غذایی می‌توانند در شرکت‌های بسته‌بندی، شرکت‌های بازرگانی، سازمان‌های دولتی و غیردولتی، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی فعالیت کنند.
همچنین با توجه به تقاضای بالا برای خرید محصولات غذایی ایرانی در خارج از کشور، فرصت‌های شغلی مختلفی درزمینه مهندسی صنایع غذایی فراهم شده است. در جدول زیر، متوسط حقوق مهندس صنایع غذایی در تهران در سال ۱۴۰۲ آورده شده است:
جمع‌بندی
در این مقاله، به معرفی گرایش های صنایع غذایی و بررسی بازار کار این رشته پرداخته شد. به شکلی که در ابتدا گرایش‌های موجود در رشته صنایع غذایی شامل ایمنی غذایی، مهندسی نگهداری و بسته‌بندی، گرایش کنترل کیفیت و مدیریت زنجیره تامین مواد غذایی معرفی شدند. سپس وضعیت بازار کار و شرایط موردنیاز برای فعالیت در این حرفه بررسی گردید.
درنهایت می‌توان گفت که مهندسان صنایع غذایی می‌توانند در حوزه‌های مختلف این صنعت مشغول به کارشده و به بهینه‌سازی فرآیندهای تولید و بهبود کیفیت محصولات غذایی در کشور کمک کنند.